Ngoại thương

Ngoại thương của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa gặp nhiều trở ngại ở cả ba khâu nguyên liệu, vận chuyển và sản xuất. Ngạch xuất khẩu vào thời điểm trước năm 1954 quy ra trị giá 96 triệu rúp Liên Xô, đến năm 1966 giảm xuống còn 90 triệu năm rồi tụt xuống 45 triệu năm 1967 khi Hoa Kỳ mở chiến dịch ném bom Miền Bắc. Xuất khẩu cao nhất xấp xỉ 100 triệu Rúp. Trong khi đó nhập khẩu riêng trong thời gian 1965-1967 đứng ở 974 triệu Rúp.[41]

Than đá là món hàng chính xuất khẩu để đổi lấy ngoại tệ. Khi chiến cuộc càng tăng thì nhu cầu tiêu thụ than ở quốc nội cũng tăng khiến chính phủ đề nghị chuyển sang các mặt hàng khác như cà phê và trà. Ngoài mậu dịch trao đổi với các nước Xã hội chủ nghĩa, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa còn nhắm vào các thị trường Hương Cảng, Singapore và Campuchia để xuất khẩu.[42]

Mậu dịch quốc nội

Tổng mức bán lẻ hàng hóa xã hội năm 1975 so với năm 1955 tăng gấp 7,8 lần; kim ngạch xuất khẩu tăng 21,3 lần; kim ngạch nhập khẩu tăng 11,8 lần. Tỷ lệ xuất khẩu so với nhập khẩu tăng từ 9,1% năm 1945 lên 17,0% năm 1955; riêng thời kỳ 1958-1964 đạt tỷ lệ 63,7%.[15]

Lấy năm 1957 làm gốc so sánh, Quỹ tiêu dùng nhân dân tính bình quân đầu người đã tăng 82,8%; thu nhập bình quân đầu người của gia đình công nhân viên chức tăng 48,5%; của gia đình xã viên hợp tác xã nông nghiệp tăng 73,8%.[15]

Những số liệu thống kể về sản xuất rất khả quan nhưng xét về mức sinh hoạt và nhu cầu của người dân thì cuộc sống vẫn rất thiếu thốn vì hàng tiêu dùng khan hiếm (do phần lớn nguồn lực được đầu tư cho công nghiệp nặng, rồi sau lại được ưu tiên cho quân đội khi chiến tranh xảy ra). Tình trạng này diễn ra ngay từ trước khi chiến tranh ảnh hưởng đến các phương tiện sản xuất và phân phối. Các cửa hàng mậu dịch quốc doanh thống lĩnh thị trường nhưng số lượng được phép mua qua chế độ tem phiếu chỉ đủ tiêu dùng ở mức tối thiểu, thí dụ như trong trường hợp một mặt hàng căn bản là vải vóc. Mậu dịch quốc doanh chỉ cho mua 3 mét vải/năm cho mỗi người lớn (đủ may 1 bộ quần áo). Lượng hàng đã thấp, phẩm chất hàng hoá lại kém. Ai muốn mua hơn thì phải mua qua ngả chợ đen với giá cả gấp ba lần trở lên nếu có hàng.[43]

Ngay những mặt hàng do nhà nước quy định mức phân phối, sản lượng cũng có khi không đủ. Trong trường hợp gạo, ấn định là 12 kg/người/tháng như chứng trong sổ gạo nhưng khi cửa hàng quốc doanh không có đủ gạo thì sẽ thay thế một phần bằng hoa màu khác như ngô, sắn. Người dân nhất là dân nông thôn thường phải xoay xở lấy về mặt lương thực.[43]

Ngoài những nhu yếu phẩm, các mặt hàng khác cũng bị hạn chế như xe đạp, xe máy, thuốc men. Người mua dù có tiền cũng không mua được mà phải có giấy phép của nhà chức trách.[43]